ΣΚΕΠΤΙΚΟ 

Τα σενάρια βοηθάνε τους εμπλεκόμενους φορείς να κατανοήσουν καλύτερα τις πιθανές επιπτώσεις που θα έχουν τα προτεινόμενα μέτρα ενός ΣΒΑΚ. Αποτυπώνοντας τις διαφορετικές μελλοντικές καταστάσεις, δίνεται η ευκαιρία να αξιολογηθούν ανεξάρτητα οι συνέπειες των υφιστάμενων τάσεων, των μέτρα που έχουν προγραμματιστεί, καθώς και νέες επιλογές πολιτικής κινητικότητας. Εξετάζοντας τα αποτελέσματα αυτών των διαφορετικών σεναρίων δίνεται η δυνατότητα να τεθούν ρεαλιστικοί στόχοι και δείκτες αποτελεσματικότητας (Βλ. Δραστηριότητα 5.2).

​

ΣΤΟΧΟΙ  

• Ανάπτυξη εναλλακτικών σεναρίων που προάγουν την διαβούλευση για πολύπλοκες στρατηγικές για μελλοντική ανάπτυξη.

• Τόνωση της συζήτησης για τις εναλλακτικές λύσεις και τις επιπτώσεις πολιτικής τους.

• Ενίσχυση ευρείας αποδοχής των στρατηγικών που θα επικρατήσουν.

​

ΕΡΓΑΣΙΕΣ  

• Περιγραφή διαφορετικών σεναρίων με ποσοτικό και ποιοτικό τρόπο:

  • Ένα σενάριο business-as-usual περιγράφει την ανάπτυξη εάν εφαρμοσθούν δράσεων που έχουν ήδη προγραμματιστεί.

  • Διάφορα σενάρια εναλλακτικής πολιτικής περιγράφουν τις εξελίξεις που προκύπτουν από την επιλογή των διαφόρων πολιτικών και μέτρων.

• Αξιολόγηση των αλληλεξαρτήσεων μεταξύ των τομεακών τάσεων: Μεταφορές, χρήσεις γης, περιβαλλοντική και οικονομική ανάπτυξη, δημογραφικά, κλπ. Προσδιορισμός με ένα βασικό τρόπο συνεργιών, με δυνατότητες ένταξης και αρνητικές επιπτώσεις των τομεακών τάσεων. Ένα παράδειγμα ενίσχυσης των αποτελεσμάτων θα ήταν η χρήση οικολογικότερων δημόσιων μέσων μεταφοράς που θα μπορούσαν να μειώσουν τις εκπομπές ρύπων σε βεβαρημένα σημεία εντός μιας ζώνης χρέωσης κυκλοφοριακής συμφόρησης. Ένα αρνητικό αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι η μεμονωμένη εφαρμογή νέων θέσεων park & ride που μπορεί να προκαλέσει νέα αστική ανάπτυξη, αντί για μείωση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων.

• Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη η αντοχή-αδράνεια ενός συστήματος μεταφορών σε αναμενόμενα ή απρόβλεπτα συμβάντα. Γεγονότα που μπορεί να επηρεάσουν μακροπρόθεσμες αποφάσεις (π.χ. έλλειψη ορυκτών καυσίμων) θα πρέπει να αντιμετωπιστούν κατά τη διαδικασία σχεδιασμού. Βραχυπρόθεσμα γεγονότα (π.χ. νέφος, πλημμύρες) μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα σε επιχειρησιακά σχέδια.

• Χρήση κατάλληλων τεχνικών, όπως μοντέλων ή καθαρά ποιοτική ανάλυση με βάση την κρίση των εμπειρογνωμόνων ή προηγούμενων αποτελεσμάτων για την υποστήριξη της ανάπτυξης σεναρίων και την αξιολόγηση. Επιλογή μοντέλων κατάλληλων για τα μέσα πολιτικής που χρησιμοποιούνται στο σχέδιο, το στάδιο της ανάπτυξης της στρατηγικής του σχεδίου, το μέγεθος και το γεωγραφικό πλαίσιο της καλυπτόμενης περιοχής. Βαρύτητα σε οικονομικά αποδοτικές λύσεις: περίπλοκα μοντέλα υψηλού κόστους κατά κανόνα παράγουν περισσότερο ακριβείς προβλέψεις και η χρήση τους μπορεί να δικαιολογηθεί για τις περιπτώσεις όπου τα πιθανά οφέλη είναι σημαντικά·μικρότερα. Προγράμματα ή σχέδια μπορούν, επίσης, να βασίζονται σε επιτυχείς εμπειρίες από παρόμοια αστικά περιβάλλοντα, τις πιθανές επιπτώσεις από άλλες μελέτες ή άλλες σχεδιαστικές λύσεις δικτύου/δρόμου.

• Ανάλυση για τον καθορισμό της στρατηγικής που εξυπηρετεί το όραμα (Βλ. Δραστηριότητα 4.3).

• Τόνωση της συζήτησης των εναλλακτικών πολιτικών και των επιπτώσεών τους με τους βασικούς εμπλεκόμενους.

​

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ

• Εφαρμογή ευρύτερων στρατηγικών συμμετοχής των εμπλεκόμενων φορέων στην ανάπτυξη σεναρίων για την ενίσχυση της ευρείας αποδοχής των στρατηγικών που θα πρέπει να εφαρμόζονται.

• Ανάπτυξη σεναρίου απόλυτης απραξίας (Do-nothing): Αυτό περιγράφει την κατάσταση, εάν δεν γίνει τίποτα (μόνο πρόβλεψη των εξωγενών τάσεων) και παρέχει πρόσθετα επιχειρήματα για συζήτηση.

​

ΧΡΟΝΟΔΙΑΡΑΜΜΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ  

• Ακολουθεί την ανάλυση της κατάστασης.

• Η ανάπτυξη των σεναρίων συνοδεύει την ανάπτυξη ενός κοινού οράματος (Βλ. Δραστηριότητα 4.3), προτεραιοτήτων (Βλ. Δραστηριότητα 5.1) και στόχων (Βλ. Δραστηριότητα 5.2).

ΛΙΣΤΑ ΕΛΕΓΧΟΥ

• Ανάπτυξη-επεξεργασία Do-nothing σενάριο (ποιοτικά και ποσοτικά).

• Ανάπτυξη-επεξεργασία Business-as-usual σενάριο (ποιοτικά και ποσοτικά). Εκτίμηση των επιπτώσεων.

• Ανάπτυξη-περιγραφή διαφορετικών σεναρίων- εναλλακτικών πολιτικών (ποιοτικά και ποσοτικά).

• Επιλογή του πλέον αποτελεσματικού και αποδοτικού σεναρίου.

• Εφαρμογή κατάλληλων τεχνικών για την υποστήριξη της ανάπτυξης και αξιολόγησης σεναρίων.

​

ΕΡΓΑΛΕΙΑ

Υπάρχουν διαθέσιμα μια σειρά από εργαλεία μοντέλων και τεχνικών για την υποστήριξη της ανάπτυξης και αξιολόγησης σεναρίων. Τα μοντέλα των μεταφορών στοχεύουν στην αναπαράσταση-απεικόνιση της αλληλεπίδρασης μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στις μεταφορές και στην πρόβλεψη και σύγκριση καταστάσεων που δεν υπάρχουν ακόμη (δηλαδή μελλοντικά σενάρια) με ποσοτικούς όρους. Ποιοτικές εκτιμήσεις των πιθανών επιπτώσεων δοκιμασμένων μέτρων κινητικότητας και σχεδιαστικών λύσεων σε παρόμοια αστικά περιβάλλοντα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για περισσότερο άμεσες και μικρής κλίμακας εφαρμογές. Τα κυκλοφοριακά μοντέλα δεν είναι απαραίτητα η βέλτιστη λύση για την ανάλυση σεναρίων. Απαιτούν χρόνο, πόρους και στοιχεία που πρέπει να συλλεχθούν και να χρησιμοποιηθούν. Ως εκ τούτου, εάν οι συνθήκες δεν είναι κατάλληλες, θα μπορούσαν να προταθούν ποιοτικές ή απλούστερες ποσοτικές τεχνικές, καθώς η ανάπτυξη ενός μοντέλου θα μπορούσε να οδηγήσει σε σπατάλη χρόνου και χρήματος. Παρόλα αυτά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ένα καλοφτιαγμένο μοντέλο παράγει πιο αξιόπιστα αποτελέσματα. Η θεμελίωση αποφάσεων πολιτικής που βασίζεται σε μια «επιπόλαιη» μεθοδολογία αξιολόγησης προκειμένου για την εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος θα μπορούσε να οδηγήσει σε σπατάλη πολύ περισσότερων χρημάτων, εφόσον τεθεί σε εφαρμογή μία λάθος πολιτική. Τα κυκλοφοριακά μοντέλα μπορούν να διακριθούν ανάλογα με τις επιχειρησιακές τους δυνατότητες σε:

1. Μονοτροπικά μοντέλα: Η πρόβλεψη της ζήτησης είναι εξωγενής, καθώς θεωρεί μόνο έναν τρόπο μεταφοράς (π.χ. δημόσια συγκοινωνία) και το μοντέλο εστιάζει στην επιλογή διαδρομής.

2. Πολυτροπικά μοντέλα: Διάφοροι τρόποι μεταφοράς λαμβάνονται υπόψη (π.χ. ΙΧ αυτοκίνητα, μέσα μαζικής μεταφοράς, ποδήλατο κλπ.) η πρόβλεψη της ζήτησης ανά μέσο είναι εξωγενής και οι μοντελοποιημένες αλληλεπιδράσεις περιορίζονται στον ανταγωνισμό για τη χρήση ενός κοινού δικτύου (π.χ. ΙΧ αυτοκίνητα και λεωφορεία κινούνται στον ίδιο δρόμο), δηλ. οι διάφοροι τρόποι μετακίνησης θεωρούνται ανταγωνιστικοί.

3. Μοντέλα τεσσάρων βημάτων: Η συνολική πρόβλεψη της ζήτησης για μετακινήσεις υπολογίζεται ενδογενώς και η επιλογή μέσου μοντελοποιείται, επίσης, ενδογενώς. Τροποποιήσεις των περιοχών γέννησης (π.χ. νοικοκυριά) και έλξης (π.χ. απασχόληση) μετακινήσεων μοντελοποιούνται εξωγενώς.

4. Ολοκληρωμένα μοντέλα μεταφορών και χρήσεων γης: Συμπληρωματικά στις ικανότητες των μοντέλων τεσσάρων βημάτων η ανατροφοδότηση μεταξύ του συστήματος μεταφοράς και των γεωγραφικών επιλογών λαμβάνεται υπόψη, όπως οι τροποποιήσεις των περιοχών γέννησης και έλξης μετακινήσεων μοντελοποιούνται εξωγενώς.

5. Τα μοντέλα μικροπροσομοίωσης: άμεση προσομοίωση για κάθε μεμονωμένο όχημα λαμβάνοντας υπόψη στοιχεία συμπεριφοράς, γεωμετρίας υποδομών και επιπέδου κυκλοφοριακής συμφόρησης.

Η επιλογή του πιο κατάλληλου κυκλοφοριακού μοντέλου απαιτεί την αξιολόγηση πολλών παραμέτρων, όπως: πιο είναι το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπιστεί, το περιβάλλον χάραξης πολιτικής, ο βαθμός ακρίβειας και το επίπεδο λεπτομέρειας (χωρική, αναλυτική) των αναμενόμενων αποτελεσμάτων, η διαθεσιμότητα των δεδομένων και των διαθέσιμων πόρων για την ανάπτυξή του.

​

{Σκοπός/έκταση} / {Διαθέσιμο εργαλείο μοντέλο}

• Χρήσεις γης και χωροταξικός σχεδιασμός (π.χ. στρατηγικά σχέδια, σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας)

  • Ολοκληρωμένα μοντέλα μεταφορών και χρήσεων γης

  • Μοντέλα τεσσάρων βημάτων

• Αστικός συγκοινωνιακός σχεδιασμός (π.χ. σχέδια βιώσιμης αστικής κινητικότητας, σχέδια διαχείρισης της κυκλοφορίας)

  • Ολοκληρωμένα μοντέλα μεταφορών και χρήσεων γης

  • Μοντέλα τεσσάρων βημάτων

  • Πολυτροπικά μοντέλα

• Σχεδιασμός των υπηρεσιών των δημόσιων συγκοινωνιών (π.χ. σχεδιασμός διαδρομών, συχνοτήτων, ναύλων)

  • ​Μονοτροπικά μοντέλα

• Μελέτες σκοπιμότητας (π.χ. προβλέψεις κυκλοφορίας ενός νέου αυτοκινητόδρομου)

  • ​Μονοτροπικά μοντέλα

• Σχεδιασμός (π.χ. σχεδιασμός ενός κυκλικού κόμβου)

  • Μοντέλα μικροπροσομοίωσης

​

Τα πολυτροπικά και ολοκληρωμένα μοντέλα μεταφορών και χρήσεων γης από τη μία πλευρά και τα μοντέλα μικροπροσομοίωσης από την άλλη, αποτελούν τα δύο άκρα του φάσματος των πιο συχνά χρησιμοποιούμενων εργαλείων σχεδιασμού των αστικών μεταφορών. Τα ολοκληρωμένα μοντέλα μεταφορών και χρήσεων γης είναι τα πιο ολοκληρωμένα και ισχυρά εργαλεία για τη στρατηγική πολεοδομικού σχεδιασμού, ειδικά σε περιπτώσεις μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Επιτρέπουν την εκτίμηση της αλληλεπίδρασης μεταξύ ενός συστήματος μεταφορών και κοινωνικο-οικονομικών και εδαφικών συστημάτων στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδιασμού, των πολιτικών και των επενδύσεων στις μεταφορές. Συνήθως, μπορούν να προσαρμοστούν σε πολύ διαφορετικές εφαρμογές αναφορικά με τη ζήτηση των μεταφορών, τους τομείς της οικονομίας, τα μέσα μεταφοράς, και το ζωνικό σύστημα.

Τα μοντέλα μικροπροσομοίωσης μπορούν να προσομοιώσουν την κίνηση οχημάτων σε μικροσκοπική κλίμακα και την αλληλεπίδρασή τους με μία λεπτομερή περιγραφή των γεωμετρικών χαρακτηριστικών του οδικού δικτύου συμπεριλαμβανομένων των: πλάτος οδού, αριθμό λωρίδων κυκλοφορίας, σηματορύθμιση, διάμετρος κυκλικών κόμβων κλπ. Η προσομοίωση της ζήτησης της κυκλοφορίας, η οποία γίνεται δυναμικά για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, επιτρέπει στο μοντέλο την εκτίμηση των ουρών αναμονής και τον υπολογισμό του χρόνου αναμονής στις διασταυρώσεις, τα σημεία καμπής, κλπ. Αυτά τα εργαλεία-μοντέλα ως εκ τούτου, παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αξιολόγηση λεπτομερών σχεδιαστικών λύσεων για ΣΒΑΚ σε περιορισμένα τμήματα του αστικού δικτύου (Βλ. Δραστηριότητα 10.1).

Τα μονοτροπικά και τα πολυτροπικά μοντέλα χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση θεμάτων σχετικών με την οδική κυκλοφορία υποθέτοντας ένα δεδομένο όγκο ζήτησης. Μέτρα όπως η διάνοιξη νέων δρόμων ή οι περιορισμοί κυκλοφορίας ανήκουν κατά κανόνα στον τομέα των μονοτροπικών μοντέλων.

Τα μοντέλα τεσσάρων βημάτων διευρύνουν το πεδίο της ανάλυσης σε κατανομή μέσου μετακίνησης και επιτρέπουν τη μελέτη ευρύτερου φάσματος πολιτικών συμπεριλαμβανομένων των αστικών διοδίων, της τιμολόγησης μεταφοράς με δημόσια μέσα, των συστημάτων park and ride, πρόσθετων εναλλακτικών τρόπων μεταφοράς (π.χ. μια νέα γραμμή τραμ).